Kłujący problem rolników - borelioza i kleszczowe zapalenie opon mózgowych

Kleszcze większości z nas kojarzą się z lasami, ale nie ma nic mylącego.
Występują niemal wszędzie: na łąkach, nad rzeką i jeziorami, w zaroślach a nawet na trawnikach w miastach i we wsi. Zagrożenie ugryzienia przez kleszcze dotyczy praktycznie całego kraju.  

Kleszcze to stawonogi zaliczane do pajęczaków roznoszące groźne dla człowieka choroby. Jego rozmiary w zależności od fazy życia wahają się od 1 do 5 mm.
Najbardziej niebezpiecznym stadium rozwoju kleszczy są stadia młodociane. Pajęczaki w tej fazie są najbardziej agresywne i najtrudniejsze do zaobserwowania – ich ciało ma bardzo małe rozmiary i bywa niemal przezroczyste. Kleszcze produkują specjalną wydzielinę, która ma działanie znieczulające. Wpuszczają ją do rany razem z chorobotwórczymi mikroorganizmami.

Aktywność kleszczy występuje między majem a listopadem, a najwięcej zachorowań na boreliozę i kleszczowe zapalenie opon mózgowych notuje się w czasie żerowania nimf – od maja do sierpnia.

Borelioza (krętkowica kleszczowa) jest chorobą najczęściej przenoszoną przez kleszcze, zwykle jednak dochodzi do zarażenia  także innymi chorobotwórczymi mikroorganizmami przenoszonymi przez te pajęczaki (tzw. koinfekcji). Borelioza to groźna choroba atakująca wiele narządów. Przebiega wieloetapowo (faza wczesna i faza późna), a każda z jej faz daje inne objawy.

Objawy boreliozy wczesnej:

• rumień wędrujący i inne zmiany skórne
• objawy grypopochodne kilka lub kilkanaście dni po ugryzieniu

Objawy boreliozy późnej:

• przedłużający się stan podgorączkowy, dreszcze, poty z nieznanych przyczyn
• nawracające bóle głowy, mięśni i stawów
• dezorientacja, zagubienie, oszołomienie
• huśtawki nastrojów, depresja
• zaburzenia snu
• duszności, kaszel
• nagłe problemy ze słuchem
• powiększone węzły chłonne
• nawracające bóle brzucha
• wszelkiego rodzaju nagłe i nawracające objawy, które wcześniej nie występowały

Jeżeli zaobserwowałeś u siebie ww. objawy zgłoś się do swojego lekarza. Wykrycie boreliozy jest możliwe przy pomocy testów. Wczesne wykrycie choroby i przestrzeganie zaleceń lekarskich daje szansę na całkowite wyleczenie.

Kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (KZM) to choroba, która daje objawy podobne do grypy. Towarzyszą jej gorączka, bóle głowy, nudności i wymioty. Objawy te mogą utrzymywać się od kilku dni do dwóch tygodni.
Nie podjęte na czas leczenie może doprowadzić do trwałego uszkodzenia układu nerwowego. Na rynku dostępne są szczepionki przeciwko KZM. Odporność nabywa się po podaniu dwóch dawek (zaleca się podanie trzech).


Lepiej zapobiegać niż leczyć
Pomimo rozwoju medycyny nadal najlepszą metodą obrony przed boreliozą, KZM i innymi chorobami przenoszonymi przez kleszcze jest unikanie kontaktu z zakażonymi stawonogami. Wybierając się w miejsca, gdzie istnieje ryzyko kontaktu z pajęczakiem, należy zadbać:

• o odpowiedni jasny ubiór tj. długie spodnie, wysokie buty, długie rękawy, nakrycie głowy
• stosować preparaty odstraszające kleszcze
• unikać spacerów w wysokiej trawie
• uważnie sprawdzać ciało po powrocie do domu m.in. zgięcia łokci, kolan, pod pachami, w pachwinach, za uszami oraz skórę głowy

Jak podstępować, gdy dojdzie do ugryzienia?

• należy jak najszybciej usunąć kleszcza w całości za pomocą np. pęsety, pompki próżniowej, karty do usunięcia kleszcza. Nie wolno go wykręcać i w żadnym wypadku smarować kremami, tłuszczem
• miejsce po ukąszeniu należy zdezynfekować i obserwować przez kilka dni, czy nie pojawią się niepokojące objawy (rumień, opuchlizna)
• w razie jakichkolwiek  wątpliwości lub innych niepokojących objawów, należy zgłosić się do lekarza.

 
Trzeba pamiętać, że nie każdy kleszcz jest nosicielem chorobotwórczych mikroorganizmów i nie zawsze podczas ukąszenie musi dojść do zakażenia.
 

Opracowała: Teresa Sajdak, samodzielny inspektor PT KRUS w Oświęcimiu
Informacja sporządzona w oparciu o broszurę KRUS - Borelioza i kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - KLIKNIJ