Powstanie kościoła i parafii pod wezwaniem św. Urbana w Brzeszczach

Prośbę o pozwolenie na budowę kościoła mieszkańcy wsi wysłali do biskupa w Tarnowie już w 1856 roku. Brak własnej świątyni był dla brzeszczan bardzo uciążliwy. Jako, iż Brzeszcze wraz z okolicznymi wioskami należały do parafii w  Oświęcimiu, to tam najczęściej chodziła lub jeździła wozami miejscowa ludność. Kroniki parafialne wspominają, iż powodowało to rozpijanie się wielu młodych ludzi w karczmach żydowskich w Oświęcimiu i w drodze powrotnej do Brzeszcz. Niezamożni mieszkańcy uczestniczyli w nabożeństwach w Jawiszowicach, jednak tamtejsza ludność niezbyt przychylnie witała gości z sąsiedniej wsi. Wspomina się psikusy, które wyrządzano przyjezdnym, odwiązywano i przeganiano konie, którymi brzeszczanie przyjeżdżali na mszę, zdarzały się szturchańce i kłucie szpilkami w kościele ze strony mieszkańców Jawiszowic, a sam ksiądz rozpoczynając kazanie miał ponoć powiedzieć: „Obcych nie wyganiam, ale proszę wyjść za drzwi”.
Ostatecznie w 1874 r. otrzymano pozwolenia na budowę kościoła i 22. lipca tego samego roku nastąpiło uroczyste poświęcenie kamienia węgielnego pod nowy kościół. Ks. Antoni Watolewicz z Oświęcimia zakończył wówczas kazanie słowami: „Tu będzie stał kościół, a na tym kościele wieża, a na tej wieży krzyż, który będzie wskazywał drogę do nieba”.
Podczas budowy kościoła mieszkańcy Brzeszcz wykazali się ogromną ofiarnością, poświęceniem i operatywnością dzięki czemu już 29. sierpnia 1876 roku mogła odbyć się uroczystość poświęcenia kościoła. Budynek, jak na ówczesne warunki, był bardzo pokaźny. Wizytujący kościół w 1883 roku bp A. Dunajewski napisał w sprawozdaniu: „Kościół godny pochwały ofiarności i dbałości o chwałę Bożą tutejszej ludności. Własnym nakładem, w ciągu 2 lat, bez żadnej znikąd pomocy wybudowali z twardego materiału obszerny kościół w stylu romańskim, kryty cynkiem”.

W roku 1876 zakupiono również od miejscowych gospodarzy pole pod cmentarz.
Warto wspomnieć, iż pierwszym kościelnym był K. Husarek, sekretarz gminy, uczestnik Powstania Listopadowego.


Patron dobrego urodzaju

Swój kościół mieszkańcy Brzeszcz powierzyli wezwaniu św. Urbana I – papieża, który pełnił pontyfikat w latach 222-230. Święty, którego brzeszczanie wybrali za swego patrona, w tradycji katolickiej uznawany jest za patrona właścicieli winnic, ogrodników, rolników i dobrych urodzajów. W dzień św. Urbana, co roku 25. maja, tradycyjnie błogosławiono pola.
Na wybór patrona wpływ miało również wcześniejsze zdarzenie, kiedy to ogromne gradobicie nawiedziło wieś właśnie w dniu św. Urbana, niszcząc większość plonów w gminie. Już wówczas mieszkańcy złożyli przyrzeczenie, iż co roku od dnia 25. maja do czasu zebrania zboża z pól, będą świętowali popołudnia każdej soboty. Od tego czasu kult św. Urbana był w rolniczej wiosce bardzo mocny, a decyzja w sprawie wyboru patrona dla nowej świątyni wydaje się oczywista.


Utworzenie parafii

Do momentu powołania (erygowania)  parafii w Brzeszczach w roku 1904 duszpasterstwo w kościele sprawowali księża zależni od proboszcza w Oświęcimiu. Podstawowym warunkiem, który brzeszczanie musieli spełnić, by mogła powstać samodzielna parafia, było zabezpieczenie materialnego bytu parafii i zapewnienie stałego uposażenia dla proboszcza. Gdy poradzono sobie z tymi problemami, na przeszkodzie stanął konflikt mieszkańców Brzeszcz ze społecznością Boru, administracyjnie należącego do gminy Brzeszcze. Zaskakujący jest fakt, iż ludność Boru nie chciała zgodzić się na przyłączenie do brzeszczańskiej parafii optując za pozostaniem w parafii Oświęcim.  Powodów takiej postawy można dopatrywać się między innymi w tym, iż mieszkańcy Boru nie przyczynili się do budowy kościoła i nie czuli się związani z nową świątynią. W 1891 roku kan. Michał Foks, który właśnie przybył do Oświęcimia, biorąc do pomocy ks. J. Bielenina - będącego rodem z Brzeszcz, postanowił rozpatrzyć sprawę przynależności Boru do kościoła w Brzeszczach. Była to bowiem ostatnia przeszkoda dla utworzenia nowej parafii. W trakcie rozmów okazało się, iż trudności spowodowane są  pychą brzeszczan i nietaktownym postępowaniem brzeszczańskiego ekspozyta ks. A. Bylicy, lekceważeniem Boru jako mniejszej części gminy, zawsze przegłosowywanej i pokrzywdzonej. W wyniku mediacji spór zakończono zgodą. 1. kwietnia 1898 roku proboszcz Oświęcimia ogłosił przynależność Boru do kościoła w Brzeszczach, a następnie 3. kwietnia uroczyście wprowadził borzan do kościoła w Brzeszczach, oddając ich pod opiekę duszpasterską tutejszego ekspozyta i przekazując księgi metrykalne.
Ostatecznie 21. stycznia 1904 roku dekretem biskupa krakowskiego kardynała J. Puzyna Brzeszcze wraz z przysiółkiem Bór stały się samodzielną parafią rzymsko-katolicką.
W 1931 roku dekretem Kurii w Krakowie do parafii w brzeszczach przyłączono także wioskę Przecieszyn. 27. września 1931 roku proboszcz Oświęcimski ks. J Skarbek w uroczystej procesji odprowadził wiernych z Przecieszyna do kościoła w Brzeszczach i oddał tutejszej parafii.
Skidziń i Wilczkowice pozostały nadal przy parafii w Oświęcimiu.


Wystrój kościoła

We wnętrzu okazałego kościoła na szczególną uwagę zasługuje ołtarz główny, wykonany w 1892 r. w stylu barokowym przez krakowskiego artystę Kazimierza Chodzińskiego. Umieszczono w nim duży obraz św. Urbana - patrona tutejszej parafii. Po obu stronach znajdują się figury świętych apostołów Piotra i Pawła; w zwieńczeniu artysta umieścił Boga Ojca z berłem i kulą ziemską, w otoczeniu aniołów, oraz rzeźbę Ducha Świętego w promienistej glorii.
Uwagę zwraca także bogato dekorowane, pozłacane tabernakulum, w którego bocznych wnękach umieszczono figurki dwóch klęczących aniołków adorujących Ukrzyżowanego Chrystusa (we wnęce środkowej).
Z prezbiterium, które zdobią ponadto: witraż z wizerunkiem Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz współcześnie wykonany fresk przedstawiający Ojca Świętego Jana Pawła II na tle klasztoru jasnogórskiego, wchodzi się do bocznej kaplicy, w której znajdują się drewniane rzeźby Świętej Rodziny. Na ścianach zobaczyć można: malowidło z wizerunkiem św. Barbary, patronki górników, a po przeciwległej stronie fresk ukazujący św. Maksymiliana Kolbego. Na witrażu okiennym przedstawiono postać św. Kazimierza Królewicza.
Po prawej stronie łuku tęczy znajduje się ambona z obrazem Chrystusa Dobrego Pasterza, na zaplecku i tablicami Dekalogu oraz małą figurką Baranka, w zwieńczeniu baldachimu.
W nawie głównej kościoła są jeszcze dwa ołtarze boczne, sprowadzone w 1892 r. staraniem ks. J. Bielenina z Kościoła Mariackiego w Krakowie.
W ołtarzu po stronie lewej umieszczono obraz przedstawiający wizję mistyczną św. Małgorzaty Alacoque, której Chrystus objawił tajemnicę swego Miłosiernego Serca. W roku 4. grudnia 2000, bp. ordynariusz Tadeusz Rakoczy poświęcił Obraz Miłosierdzia Bożego (namalowany przez artystę z Częstochowy - Bulika). Po obu stronach znajdują się stare drewniane figury dwóch świętych Ewangelistów.
W prawym ołtarzu bocznym umieszczono obraz Matki Bożej Różańcowej - Najświętsza Maryja Panna przekazuje różaniec św. Dominikowi, obok klęczy św. Katarzyna ze Sieny. Po obu stronach obrazu znajdują się figury dwóch pozostałych świętych Ewangelistów.
Po lewej stronie kościoła znajduje się kaplica Pana Jezusa z figurą Ukrzyżowanego Zbawiciela Świata, wybudowana w latach 1933-1934. 17 maja 1937 r. został poświęcony przez abp. Adama Stefana Sapiehę.
Na przełomie 1995/1996 roku nastąpił gruntowny remont kościoła ze względu na zniszczenia przez "szkody górnicze". Wymieniono posadzkę, odnowiono całą polichromię (odnowił Mieczysław Chromy). Na nowo urządzono kaplicę krzyża wybudowaną w latach 1933-1934. Na ołtarzyku pod krzyżem wstawiono figurę Matki Boskiej Fatimskiej, przywiezioną przez pielgrzymkę parafialną z Fatimy w roku 1995 i tam w kaplicy objawień poświęconą. Od maja do października 13-tego każdego miesiąca odprawiane są nabożeństwa fatimskie.
W nawie głównej świątyni uwagę przykuwa 7 dużych okien witrażowych z postaciami Matki Bożej, św. Józefa oraz Świętych Pańskich; ósmy witraż przedstawia postać św. Urbana, patrona tutejszej parafii.
Wizerunki Świętych Pańskich (głównie pochodzenia polskiego) zobaczyć można także na freskach zdobiących sklepienie nawy głównej świątyni. Wszystkie wykonane zostały w latach 1950-1951 przez Mariana Konarskiego z Krzeszowic.
Obrazy Drogi Krzyżowej wiszące na ścianach świątyni ufundowane zostały w 1877 r. W przedsionku umieszczono dwie tablice pamiątkowe, poświęcone parafianom, którzy wznosili tutejszy kościół w latach 1874-1876 oraz żołnierzom II kompani strzeleckiej "Brzeszcze" oświęcimskiego batalionu obrony narodowej, którzy oddali swe życie w obranie ojczyzny we wrześniu 1939 r.

* tekst jest oparty na fragmentach książki ks. Stanisława Szyszki „Dzieje Parafii Brzeszcze" oraz informacjach ze strony internetowej parafii.