Gminne uroczystości 234. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja

Na zaproszenie Burmistrza w gminnych obchodach rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja udział wzięły liczne poczty sztandarowe, w tym strażacy, górnicy i pszczelarze, delegacje szkół i przedstawiciele Młodzieżowego Parlamentu Gminy Brzeszcze, harcerze i harcerki brzeszczańskich drużyn ZHP Hufca Oświęcimskiego, przedstawiciele instytucji, organizacji społecznych i związkowych działających na terenie Gminy Brzeszcze.
 

---

234 lata temu, 3 maja 1791 r., Sejm Czteroletni przyjął ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 maja. Była to druga na świecie i pierwsza w Europie ustawa regulująca organizację władz państwowych, a także prawa i obowiązki obywateli, wciąż jeszcze podzielonych na stany.

Konstytucja majowa przekształcała państwo w monarchię konstytucyjną, wprowadzała zasadę trójpodziału władzy, a wyrazicielem suwerennej woli narodu miał być Sejm.

Rocznica przyjęcia Konstytucji 3 Maja jest świętem ustanowionym w 1919 roku. W czasach II wojny światowej Święto Konstytucji 3 Maja zostało zdelegalizowane, a po wojnie władze komunistyczne nie przywróciły jego obchodów, zastępując je świętem 1 maja. Oficjalnie zniesione w 1951 roku, powróciło do kalendarza narodowych uroczystości dopiero po powstaniu „Solidarności” – 3 maja 1981 roku. Od 1990 roku znów jest jednym z najważniejszych polskich świąt narodowych.
 

---

Konstytucja 3 Maja, uchwalona 3 maja 1791 roku przez Sejm Czteroletni (1788–1792), była próbą ratowania Rzeczypospolitej Obojga Narodów po I rozbiorze (1772 r.). Miała ograniczyć ingerencję zewnętrzną, odrzucić protektorat Rosji i wzmocnić państwo. Wprowadzała nowoczesny model monarchii konstytucyjnej, który w wielu krajach Europy został przyjęty dopiero w XIX wieku.

Twórcami Konstytucji byli król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki – przywódca Stronnictwa Patriotycznego, ksiądz biskup Hugo Kołłątaj oraz marszałek Sejmu Czteroletniego Stanisław Małachowski.

Dokument składa się z uroczystej preambuły oraz 11 artykułów, które regulują podstawowe zasady ustrojowe, kształt przyszłego rządu, kwestie gospodarcze i społeczne, a także określają miejsce kościoła w państwie.

Konstytucja obowiązywała zaledwie rok. Jej upadek nastąpił po przystąpieniu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej – aktu zdrady przygotowanego w Petersburgu i podpisanego w 1792 roku w Targowicy. W wyniku wojny z Rosją i kolejnego rozbioru Polski w 1793 roku, Konstytucja 3 Maja została formalnie zniesiona, a jej oryginały były systematycznie niszczone.

W Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie przechowywane są trzy unikatowe egzemplarze Konstytucji 3 Maja. Pierwszy to tekst z tzw. Metryki Litewskiej, ocalony w Bibliotece Królewskiej. Drugi pochodzi z Archiwum Publicznego Potockich. Trzeci egzemplarz Konstytucji jest częścią liczącego 25 tomów Archiwum Sejmu Czteroletniego. Zbiór ten, zabezpieczony przez jednego z sekretarzy sejmowych, Antoniego Siarczyńskiego, trafił w 1808 r. do Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie. Po rozwiązaniu tej instytucji w 1832 r. wywieziono go do Rosji, skąd powrócił do Polski w ramach rewindykacji archiwaliów dopiero w 1964 r. W Archiwum Głównym Akt Dawnych zachował się również urzędowy druk tekstu Ustawy Rządowej z wpisem do akt grodzkich warszawskich, potwierdzony pieczęcią i podpisem pisarza grodzkiego.

Konstytucja 3 Maja 1791 r. została wyróżniona prestiżowym Znakiem Dziedzictwa Europejskiego, wpisanym na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata.

źródło: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego




Jan Matejko "Konstytucja 3 Maja 1971 roku"